ბიზნესის ორგანიზაციული ფორმები
ბიზნესის რა ტიპები არსებობს და რომელი მაწყობს მე?
ინდ. მეწ; სპს; კს; შპს; სს; კპ - ამ აბრივიატურებს ალბათ არაერთხელ შეხვედრილხარ. ეს ბიზნესის ორგანიზაციულ-სამართლებრივი ფორმების სახელების აბრივიატურებია. ყოველი ახალი ბიზნესი, რეგისტრაციის გავლისას ამ ფორმებიდან ერთ-ერთს ირჩევს. რეგისტრაციისთვის ბიზნეს გეგმის შექმნა ხშირად ჩახლართული და დამაბნეველია. გაიგე როგორ დაწერო საკუთარი გეგმა და გაიმარტივე ორგანიზაციული ფორმის არჩევა. ამ სტატიაში თითოეულ მათგანს მიმოვიხილავთ, რომ შენი ბიზნესისთვის სწორი ფორმის არჩევაში დაგეხმაროთ.
ინდივიდუალური მეწარმე (ინდ. მეწარმე)
ინდივიდუალური საწარმოს მფლობელ ფიზიკურ პირს ინდივიდუალური მეწარმე ეწოდება. ასეთ შემთხვევაში ინდ. მეწარმე კომპანიის ვალდებულებებზე პირადად აგებს პასუხს, მთელი თავისი ქონებით, პირდაპირ და უშუალოდ. ეს იმას ნიშნავს, რომ კომპანიამ თუ ბანკიდან ვალი აიღო და მისი დაფარვა ვერ მოახერხა, მაშინ პასუხისმგებლობა თავად მფლობელს დაეკისრება. ინდ. მეწარმე საკუთარი თავის ბოსია და კომპანიაში პოზიციებსაც თავად ანაწილებს, რაც უფრო გაუმარტივდებოდა თუ ამ სტატიას წაიკითხავდა.
უპირატესობებია:
სრული დამოუკიდებლობა, მოქმედების თავისუფლება და ოპერატიულობა.
მაღალი ფინანსური მოტივაცია, რადგან მოგების მიმღები თავად ინდ. მეწარმეა.
მინიმალური იურიდიული დოკუმენტაცია.
ნაკლოვანებებია:
რთულია ინვესტიციების მოზიდვა და დაბალია ვალის გადამხდელუნარიანობა.
მფლობელის განუსაზღვრელი პასუხისმგებლობა. ინდ. მეწარმე ვალდებულებებზე თავისი კერძო ქონებით აგებს პასუხისმგებლობას.
საქმის წარმატება მხოლოდ ერთი ადამიანის პროფესიონალიზმსა და შემართებაზეა დამოკიდებული.
კონტროლის ყველა მექანიზმი ერთი ადამიანის ხელშია, რაც ერთი მხრივ შეიძლება დადებითი მოვლენა იყოს, მაგრამ მეორე მხრივ შეიძლება არაეფექტური გამოდგეს.
სოლიდარული პასუხისმგებლობის საზოგადოება (სპს)
სოლიდარული პასუხისმგებლობის საზოგადოება არის კომპანია, რომელშიც რამდენიმე პირი (პარტნიორი) ერთობლივად, ერთიანი საფირმო სახელწოდებით, ეწევა სამეწარმეო საქმიანობას. კრედიტორების წინაშე პასუხს აგებენ, როგორც სოლიდარული მოვალეები, მთელი თავიანთი ქონებით, პირდაპირ და უშუალოდ, ასევე თვითონ კომპანიაც. რაც იმას ნიშნავს, რომ ისინი კომპანიის ვალდებულებებზე პასუხს აგებენ, როგორც კომპანიის, ასევე თავიანთი ქონებითაც.
ინდ. მეწარმესგან განსხვავებით სპს იურიდიული პირია, ანუ, მას მესაკუთრეებისგან განცალკევებით, საკუთარი ქონებაც გააჩნია.
სპს კომპანიების ნაკლებად გავრცელებული ფორმაა, რადგან მასში პასუხისმგებლობა ყველა პარტნიორზე ვრცელდება. ანუ ერთი პარტნიორის შეცდომაზე ყველა სხვაც აგებს პასუხს.
შეზღუდული პასუხისმგებლობის საზოგადოება (შპს)
შპს ბიზნესის ერთ-ერთი ყველაზე მოქნილი და გავრცელებული ფორმაა, რომელშიც კრედიტორების წინაშე პასუხისმგებლობა კომპანიის პასუხისმგებლობით შემოიფარგლება და მფლობელებზე არ ვრცელდება.
უპირატესობები:
მესაკუთრეების პასუხისმგებლობა შეზღუდულია მათი შენატანებით.
მესაკუთრეები კომპანიის ვალდებულებაზე თავიანთი ქონებით არ აგებენ პასუხს.
კრედიტის აღება უფრო მარტივია.
ფირმის ფუნქციონირების ხარჯები ნაკლებია, ვიდრე „სააქციო საზოგადოების” შემთხვევაში.
ნაკლოვანებები:
ფორმირებისა და ფუნქციონირების ხარჯები უფრო მეტია, ვიდრე ინდ. მეწარმის შემთხვევაში.
წილის გასხვისება (გაყიდვა) უფრო რთული და ხარჯიანია, ვიდრე „სააქციო საზოგადოების” შემთხვევაში.
კომანდიტური საზოგადოება (კს)
კომანდიტური საზოგადოება სპს-ის მოდიფიცირებული ნაირსახეობაა, რომელშიც რამდენიმე პირი ერთიანი საფირმო სახელწოდებით ეწევა სამეწარმეო საქმიანობას. ასეთ კომპანიას ორი სახის პარტნიორები ჰყავს: კომანდიტები (შეზღუდული პარტნიორები) და კომპლემენტარები (სრული პარტნიორები).
სრული პარტნიორები (კომპლემენტარები) საზოგადოების კრედიტორების წინაშე პასუხს აგებენ, როგორც სოლიდარული მოვალეები, მთელი თავიანთ ქონებით, პირდაპირ და უშუალოდ.
კომანდიტები არ მონაწილეობენ კომპანიის მართვაში და არც კომპანიის ვალდებულებებზე აგებენ პასუხს პირადი ქონების.
სააქციო (აქციონერული) საზოგადოება (სს)
სააქციო საზოგადოება არის საზოგადოება, რომლის კაპიტალიც დაყოფილია წესდებით განსაზღვრული კლასისა და რაოდენობის აქციებად.
სააქციო საზოგადოება შეიძლება იყოს დახურული, ან ღია.
დახურულია, როდესაც მისი აქციები იყიდება მხოლოდ საზოგადოების წევრებზე, ხოლო ღიაა, როდესაც მისი აქციები იყიდება ყველა მსურველზე. აქციები არსებობს ჩვეულებრივი და პრივილეგირებული.
ჩვეულებრივი აქცია წარმოადგენს ყველა ხარჯისა და გადასახადის გასტუმრების შემდეგ ფირმის მოგების წილის მოთხოვნის უფლებას. ჩვეულებრივი აქციის მფლობელები მონაწილეობენ ფირმის სტრატეგიის განსაზღვრასა და დირექტორთა საბჭოს წევრების არჩევის კენჭისყრაში.
პრივილეგირებულ აქციათა მფლობელები არ მონაწილეობენ კენჭისყრაში. თუმცა დივიდენდების გადახდის შემთხვევაში ფულს პირველები ისინი მიიღებენ.
უპირატესობებია:
დიდი ინვესტიციების მოზიდვის შესაძლებლობა, მინიმალური რისკების პირობებში.
სტაბილურობა. აქციონერთა მისვლა-მიმოსვლა კომპანიას არ აზიანებს.
ნაკლოვნებებია:
რთულად რეგისტრირებადი და ჩამოყალიბებადი.
ორმაგი დაბეგვრა - მოგების გადასახადი და დივიდენდის გადასახადი.
კანონმდებლობით მკაცრად რეგულირებულია.
მესაკუთრეებსა და მენეჯერებს შორის პოტენციური დაპირისპირება. აქციონერები დაინტერესებულები არიან მაქსიმალური დივიდენდებით, მენეჯერები კი ცდილობენ მოგება ინვესტირებას მოახმარონ.
კოოპერატივი (კპ)
კოოპერატივი არის წევრთა შრომით საქმიანობაზე დაფუძნებული, ან წევრთა მეურნეობის განვითარებასა და შემოსავლების გადიდების მიზნით შექმნილი, საზოგადოება, რომლის ამოცანაა წევრთა ინტერესების დაკმაყოფილება და იგი მიმართული არ არის უპირატესად მოგების მიღებაზე.
კოოპერატივი შეიძლება იყოს: ნედლეულის მომპოვებელი; სასოფლო-სამეურნეო ან სარეწაო პროდუქციის ერთობლივი გასაღების, სასოფლო-სამეურნეო და საწარმოო-სამომხმარებლო და ა.შ.
ყველა ამ ორგანიზაციის დატოვება და ბიზნესიდან გასვლა სხვადასხვა სირთულეებთანაა კავშირში. გაიგე რაარის საჭირო შპს-ს გასაუქმებლად სტატიაში. დამატებით და სრული ინფორმაცია შეგიძლია და უნდა ნახო “მეწარმეთა შესახებ” საქართველოს კანონში.